Iedereen die Tenshin Shoden Katori Shinto ryu traint, kent Yoshio Sugino shihan. Minder bekend is zijn invloed op Japanse films
Yoshio Sugino (杉野嘉男 Sugino Yoshio) werd geboren op 12 december 1904 in Narutō, Chiba. Vanaf zijn 14e trainde hij kendo, sumo, kyudo en vooral: judo. Judo trainde hij lang genoeg om uiteindelijk zijn eigen dojo te openen, de Kodokan Judo Shugyojo, in Kawasaki.
Het was dan ook Jigoro Kano, de oprichter van het judo, die Sugino kennis liet maken met het Katori Shinto ryu zwaardvechten. Sugino was toen 23. Sugino begon Katori te trainen en Yoshin Koryu jujutsu. Begin jaren 30, dus nog voor zijn 30e, ontmoette hij Morihei Ueshiba, de oprichter van aikido. Sugino ging ook bij hem trainen en behaalde een jaar of drie later zijn leraar-diploma. In 1937 volgde zijn eerste kennismaking met de filmwereld; hij leerde Kabuki acteurs die in de film Abe Ichizoku (1938) speelden, te vechten met speer. In de jaren erna gaf hij regelmatig instructie aan Kabuki spelers, maar voor theater.
Tegen het begin van de Tweede Wereldoorlog, rond zijn 37e, gaf hij les in kenjutsu, aikido, judo en naginatajutsu. Daarnaast runde hij nog een soort medische praktijk vanuit zijn dojo: hij zette botbreuken. Hij werd wel goedgekeurd voor het leger, maar nooit voor actieve dienst opgeroepen.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden zijn huis en dojo vernietigd in de Amerikaanse bombardementen. Sugino week met zijn familie uit naar Fukushima en ging op het platteland wonen bij een leerling. Na de oorlog ging hij terug. Vooral zijn medische praktijk liep toen erg goed, doordat hij oorlogslachtoffers hielp, al waren de eerste jaren na de oorlog in Japan erbarmelijk, armoede en voedselschaarste. Sugino moest, zoals zovelen, zijn zwaarden inleveren bij de Amerikanen en hij heeft ze ook nooit meer teruggekregen.
In 1950 had hij weer een nieuwe dojo gebouwd. En in de jaren erna gaf hij ook les buiten zijn eigen dojo, op meerdere lokaties. Hij was nu full-time budo leraar en liet het zetten van botten over aan zijn leerlingen.
De filmwereld
In 1953 werd Sugino gevraagd om samen met Junzo Sasamori van de Ono-ha Itto-ryu zwaardles te geven aan de acteurs van de film waar Kurosawa toen mee ging beginnen: Shichinin no samurai – bekend in het Westen onder de vertaalde naam Seven Samurai.
Akira Kurosawa was geen onbekende regisseur. Hij had 15 films op zijn naam staan, waaronder Rashomon, een film waarin hij al met traditie brak door een gevecht veel rauwer neer te zetten: geen net gevecht tussen onbewogen helden, maar mensen die trillen van angst om hun leven te verliezen en woest toeslaan op het moment dat ze denken de overhand te hebben. Kortom; geen ideaalbeeld uit het Kabuki theater, maar een realistischer straatgevecht.
Kurosawa had de overheid benaderd. Hij wilde nu een samoerai film maken, één die ook realistischer was. Eén die liet zien, hoe een zwaardgevecht écht ging. Hij was op zoek naar een goede budo-leraar en uiteindelijk werden er twee naar voren geschoven: Sugino en Junzo.
Het was dan ook een flinke teleurstelling voor Junzo en Kurosawa dat, terwijl de opnames nog in het beginstadium waren, diezelfde overheid Junzo wegstuurde naar Europa, om les te geven. Junzo raadde Kurosawa aan om verder te gaan met alleen Sugino en geen tweede budoleraar erbij te zoeken.
Het resultaat was er naar. Kurosawa en Sugino hadden samen een goede chemie. Vóór deze film werd de choreografie van een gevecht altijd verzonnen door de regisseur. De budoleraar ter plekke leerde dan de acteurs de technieken die nodig waren voor die scene. Bij Seven Samurai leerden de acteurs veel meer; ze leerden zwaardvechten. En daarnaast werden de gevechten gechoreografeerd door Kurosawa en Sugino samen. Kurosawa vertelde Sugino de grote lijn van een scène en Sugino deed dan een voorstel, over hoe het gevecht eruit zou moeten zien. Soms ging Kurosawa gelijk enthousiast akkoord, soms kwam hij met een tegenvoorstel. En ook die tegenvoorstellen werden dan met regelmaat weer door Sugino aangevochten; “nee, een echte zwaardvechter zou nooit zijn zwaard dan zo dramatisch heffen en zijn hele buik prijsgeven!” En zo groeide scène na scène. Kurosawa, die scènes wilde die cinematografisch klopten en echt overkwamen, Sugino die wilde dat alles klopte met de principes van budo. Ze kwamen op voor hun eigen belangen maar verloren beiden die van de ander niet uit het oog.
Wat ook anders was, was dat Sugino niet alleen op de set ondersteunde. Verschillende acteurs gingen naar zijn dojo om persoonlijk gecoacht te worden in het zwaardvechten. Onder andere Seiji Miyaguchi die in eerste instantie zijn rol wilde weigeren omdat hij vond dat hij zo’n goeie, ijskouwe samoerai niet goed zou kunnen neerzetten. Kurosawa overtuigde hem en Sugino nam hem apart. Hij leerde hem het toeslaan vanuit wakigamae. Het resultaat was één van de meest kenmerkende gevechten uit Seven Samurai en in de geschiedenis van het genre!
Seven Samurai werd uiteindelijk een enorm succes. Ondanks de vele tegenslagen in de productie, waardoor het maken langer duurde en meer geld kostte dan welke Japanse film tot dan toe. Maar hij bracht ook veel meer op dan welke Japanse film dan ook, een nieuw record.
De film zorgde dat Sugino en de filmwereld elkaar goed leerden kennen. Verschillende acteurs bleven bij hem langs gaan. Ook Kurosawa en Sugino gingen nog een aantal keren samenwerken; bij Kakushi-toride no San-Akunin (Hidden Fortress, 1958) en Yojinbo (1961).
Bij beide films had Toshiro Mifune, die ook in Seven Samurai had meegespeeld, de hoofdrol. Sugino was vooral van hem, als zwaardvechter, erg onder de indruk; Mifune zakte in zijn stand zodra hij een zwaard vasthad. “Ware stabiliteit”, noemde Sugino het. Mifune en Sugino bleven elkaar regelmatig ontmoeten, ook zonder dat er voor films gewerkt moest worden.
Sugino werkte ook nog mee aan Zoku Miyamoto Musashi: Ichijoji no ketto (Duel at Ichijoji Temple, 1955) van Hiroshi Inagaki
Al met al is vanaf toen het genre veranderd. En Sugino, hoewel hij geen acteur was, heeft daar zeker een rol in gespeeld.
Yoshio Sugino shihan is op 93-jarige leeftijd overleden op 13 juni 1998.
Bronnen
- International Movie DataBase
- Engelse Wikipedia pagina
- Interview op AikidoSangenkai
- Artikel op Aikidojournal
- Boek Tenshin Shoden Katori Shinto ryu Budo Kyohan (Japans/ Duits) door Yoshio Sugino en Kikue Ito
PS:….
Nog een leuk weetje uit de filmwereld is dat Hollywood een tijdje scripts van Japanse films gebruikte en (bijna) 1-op-1 vertaalde naar Westerns. Zelfs hele dialogen zijn letterlijk van Japans-Engels overgenomen. Voorbeelden zijn The Magnificent Seven (1960) die het script van Seven Samurai overnam. En bekender: A Fistful of Dollars (1964) met Clint Eastwood, die het script van Yojinbo gebruikte.