bojutsu – technieken met staf
棒術 – bo jutsu – technieken met bo
Beschrijving bo
Bo (棒) betekent letterlijk stok of staf. Feitelijk is iedere lange stok bruikbaar om mee te vechten. Het is een uitstekend wapen dat als basis dient in de training voor alle stafwapens van het slagveld (pole arms) zoals speer, hellebaard en glaive.
In ryukyu kobudo ligt de nadruk op de taps toelopende 6-voets staf: de roku shaku bo ( 六尺棒). Dit is een stok van 1,83m, met een breedste doorsnede van ongeveer 2,75 cm. De meeste technieken worden uitgevoerd met het midden van de stok precies tussen de handen, waardoor achterkant en voorkant even lang zijn. Hierdoor kun je goed cirkelende technieken uitvoeren en maak je twee slagen in de tijd dat een gemiddelde tegenstander er één maakt: in de tijd dat hij zijn wapen opheft en een neerwaartse slag maakt, maak jij een opwaartse slag en een neerwaartse slag.
Binnen het ryukyu kobudo is er geen enkel wapen waar zoveel kata van bestaan als van deze 6-voets bo. Het is een enorm veelzijdig wapen, ‘easy to use, hard to master’. Het is ’t eerste wapen waar je mee aan de slag gaat binnen onze dojo. Ook tanbo en hanbo komen aan bod, maar de nadruk ligt op de bo. Het wapen blijft ook terugkomen in je budo ontwikkeling. Tel je alle scholen en stijlen bij elkaar op, dan kom je letterlijk op tientallen verschillende kata.
Geschiedenis bo
De bo is duidelijk een oer-wapen. De bo zit al sinds mensenheugenis in iedere gewapende krijgskunst en vind je over de hele wereld terug. Het is dan ook niet te zeggen hoe het voor het eerst als wapen werd gebruikt, sinds wanneer de bo op Okinawa gebruikt werd, of wanneer exact de technieken voor het gebruik als ‘bo-jutsu’ zijn geformaliseerd. Het is gewoon ontstaan en de technieken, als alle kobudo technieken, zijn enerzijds sterk beïnvloedt door de betrekkingen met China en anderzijds door Japan, waar de Ryukyu eilanden ook contact mee hadden. De bo werd gebruikt als multi-tool door burgers, als wandelstaf door reizigers, als crowd-control wapen door politie en poortwachters.
Verwante wapens en krijgskunsten
De staf werd en wordt over de hele wereld als wapen gebruikt en ook erg vaak als ‘manshoog wapen’, dus 6-7 voet. Pentjak Silat uit Indonesië, Silambam uit India, Nguni uit Afrika, Kali uit de Filipijnen, Wushu uit China, noem maar op. Overal kom je de staf tegen. Voorbeeld van een bekende man uit de Europese folklore die met staf vocht, is de grote ‘sidekick’ van Robin Hood, Little John. Ook Europese ridders trainden met staf, als voorbereiding op de ‘pole arms’ (zie eerste alinea).
Saillant detail: verschillende geloven van verschillende continenten verbieden hun geestelijken om bloed te vergieten. Om zichzelf te kunnen verdedigen werd dan regelmatig voor de staf gekozen, een mooi slagwapen waar je je tegenstander definitief mee kunt uitschakelen – zonder bloedvergieten… De bekende Shoalin monniken zijn een voorbeeld van geestelijken die met wapens trainden. Er bestaat een verhaal dat ze in de 7e eeuw na Christus het klooster afdoende verdedigden tegen een bende gewapende bandieten. De monniken gebruikten alleen hun staf.
In het oude Japan werden allerlei soorten bo gebruikt: ook 6- en 8-hoekige, bo met ijzerbeslag enz. Verschillende zwaardvechtscholen (zoals het Katori Shinto ryu) en jujutsu scholen gaven ook les in bo.
Onder de term “bo” vallen in het kobudo 3 verschillende wapens:
- rokushaku bo: de stok van 183 cm die veruit het meest gebruikt wordt;
- sunakake bo: ook bekend als eiku. Dit is een roeispaan van ong. 160 cm waarvan de helft het blad is. Dit is een wapen waar je vanaf 2e dan mee traint;
- kyushaku bo: de 9 voets staf. Een stok van 275 cm. Dit wapen wordt weinig gebruikt en de kata ervoor komt pas na 3e dan.
Bo kopen – tips en trucs
Als je een bo gaat kopen, let dan op. Veel bo worden aan de lopende band in goedkope-lonen landen gemaakt, dus de kwaliteit laat nog wel’s te wensen over. Veel winkels doen de Aziatische wapens er maar bij: hun kennis ligt op een ander vlak en de wapens die ze binnen krijgen worden niet altijd goed gecontroleerd. Doe dat dus zelf. Let op het volgende:
- wanneer je net begint met je kobudo training is een ‘Gamma-bo’ -zoals wij het zijn gaan noemen- prima. Dat wil zeggen: koop bij een Doe-Het-Zelf-winkel zoals Formido of Praxis een rond afwerkhout. De doorsnede moet 25-28 mm zijn en de lengte is standaard: 250 of 270 cm. Laat in de winkel een stuk van 1m83 afzagen – tenzij je zelf drastisch langer dan 1.85 bent; dan kun je ‘m beter op je eigen lengte af laten zagen. Uit het reststuk kun je misschien nog een hanbo (90cm) of in ieder geval een tanbo (45cm) laten zagen. Voor minder dan 15 euro heb je je eerste twee kobudowapens.
- ga je toch een ‘echte’ bo kopen, gebruik dan alle bo’s in de winkel om de beste er uit te zoeken.
- bekijk de bo goed: controleer op scheuren, barsten en beschadigingen. Rol de bo over de grond om te controleren of hij recht is.
- klop met een stuk hout (tonfa, kama?) zachtjes over de hele lengte van de bo. Hoor je een geluidsverschil (een doffe tik) dan zit er een barst in het hout onder de lak. Koop een andere.
- heb je keuze in soorten, koop dan een taps toelopende bo – tenzij je ook Katori traint.
Bo tips
- Wanneer je begint met trainen, trek dan met potlood een lijntje op het midden van de bo: leg de bo op je vinger en wanneer de bo in balans blijft liggen, heb je het midden gevonden. Wanneer je nu met bo traint, zie je in één oogopslag of je je bo wel goed vast hebt; met het midden precies tussen je handen.
- Bewaar je bo horizontaal liggend: wanneer je je bo maar lang genoeg in een hoek van de kamer zet, trekt de bo vanzelf krom. Bewaar ‘m liggend (onder je bed is een prima plek) dan blijft de bo mooi recht.
- Zorg ervoor dat je bo splinter-vrij blijft. Door de verschillende twee-persoonsvormen zal je bo onvermijdelijk gaan splinteren na verloop van tijd. Die splinters kunnen erg vervelend zijn voor jezelf, of erger: voor degene met wie je traint. Zorg er dus voor dat je bo glad blijft, door òf de splinters weg te schuren, òf door er zwarte elektriciteitstape omheen te draaien. Dan blijft de buitenkant glad en de tape vangt de eerste klappen op.
Bo kata
Rokushaku bo kata uit ons curriculum:
- Seme kata [YT]
- Sakugawa no sho [YT]
- Cho-oun no kun [YT]
- Suna-kake no kun [YT]
- Shushi no sho [YT]
- Ryubi no kun
- Sueyoshi no kun (Inoue ha) [YT: 1, 2, beide clips niet van Yugen Budo]
- Sakugawa no dai (Inoue ha) [YT: 1, 2, idem]
- Tokumine no kun (Shorinji ryu)
- Tokumine no kun (Yugen ryu) [YT: frontaal, zijkant]
- Soeishi no kun [YT]
Sunakake bo
- Tsuken Akachu no Eiku Dei
Kyushaku bo
- Kyushaku no kon [YT]